ନୀଳଚନ୍ଦ୍ରର ଉପତ୍ୟକା

ଶ୍ରୀ ବିନୋଦ ଚନ୍ଦ୍ର ନାୟକ

ଭୂମିକା

ଏଗାର ବର୍ଷ ତଳେ………………..

ବିନୋଦ ନାୟକ ଓ ମୁଁ ଥିଲୁ ସତୀର୍ଥ ।

ଓଡ଼ିଆ କବିତା, ସେତେବେଳକୁ ସବୁଜ ଯୁଗର ଧୂସର ସୀମାନ୍ତର ଅସନ୍ନ ଅନ୍ଧକାର ମଧ୍ୟରେ ନୂତନ ପଥ ଓ ପାଥେୟର ସନ୍ଧାନ କରୁଥାଏ ।

ଜୁଲାଇ କି ଅଗଷ୍ଟର ଗୋଟିଏ ବର୍ଷଣକ୍ଳାନ୍ତ ଗୋଧୂଳି । ପଶ୍ଚିମର ଆକାଶରେ, ରକ୍ତର ସମୁଦ୍ରରେ ଯେପରି ଜୁଆର ଆସିଛି । ରେଳଲାଇନ କଡ଼େ କଡ଼େ ଆମେ ଦୁହେଁ ଚାଲିଛୁ, ବିନୋଦ ନାୟକ ଓ ମୁଁ । ଷ୍ଟେସନୟାର୍ଡ଼ରୁ ଶୁଭୁଛି ଗୋଟିଏ ପଥଶ୍ରାନ୍ତ ଇଞ୍ଜିନ୍‍ର କ୍ଳାନ୍ତ ହା-ହୁତାଶ । ଲାଇନ୍ ଉପରେ ଲାଲପତାକା ବନ୍ଧା ଗୋଟିଏ ପରିତ୍ୟକ୍ତ ଟ୍ରଲୀ ଦେଖି, ବିନୋଦବାବୁ ତାଉପରେ ବସିପଡ଼ିଲେ । ମୁଁ ଟ୍ରଲିଟା ଠେଲିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିଲି, ଅହେତୁକୀ ଉତ୍ସାହରେ। କିନ୍ତୁ କେତେଜଣ ତୈଲଙ୍ଗ ଲାଇନ୍ କୁଲୀଙ୍କୁ ଦେଖି, ବିନୋଦ ନାୟକ ତଳକୁ ଖପ୍‍କରି ଡେଇଁପଡ଼ିଲେ । ମୁଁ ପକେଟରୁ ବାହାରକଲି ପେଡ଼ା ଆଉ ଚୀନାବାଦାମର ଠୁଙ୍ଗା । ବିନୋଦବାବୁ ଦୀର୍ଘଶ୍ଵାସ ପକାଇ, ପକେଟରୁ ବାହାରକଲେ ଖଣ୍ତେ ନୂଆ କବିତାର ପାଣ୍ତୁଲିପି… ‘ସେଲିମ୍‍ର ସ୍ଵପ୍ନ’ । ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କର ବହୁ କବିତାର ପ୍ରଥମ ଶ୍ରୋତା ମୁଁ, ଆଉ କଟକ ଷ୍ଟେସନ୍‌ର ସିଗ୍‌ନାଲ ପୋଷ୍ଟ୍ ବାହାରେ ନିର୍ଜନ ରେଳଲାଇନ୍ ଓ ଟେଲିଗ୍ରାଫ୍ ଖୁଣ୍ଟ ! ହୃଦୟଦେଇ ଯାହାସହିତ ପରିଚୟ, ମସ୍ତିଷ୍କଦେଇ ତାର ବିଚାର ହୁଏନା । ଆଜି ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କର ‘ନୀଳଚନ୍ଦ୍ରର ଉପତ୍ୟକା’ ରେ ସନ୍ନିବିଷ୍ଟ କବିତାଗୁଡ଼ିକର ଭୂମିକା ଲେଖିଲାବେଳେ, ସେଇଆ ମନେହେଉଛି ।

ଇଂରେଜୀ କବିତାରେ ସେତେବେଳକୁ ସ୍ପେଣ୍ତର୍, ଅଡ଼େନ୍, ଲୁଇମାକ୍‌ନିସ୍ ଓ ଡେ’ଲୁଇସ୍ ପ୍ରମୁଖଙ୍କର ଯୁଗ । ‘ଲେଫ୍‌ଟ୍ ରିଭିଉ’କୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି, ଇଂରାଜୀ ସାହିତ୍ୟରେ ସେତେବେଳକୁ ନୂତନ କବିତାର ଅନ୍ନପ୍ରାସନ ସରିଥାଏ । ବିଚିତ୍ର ସେ କବିତା…ଆଇନ୍‍ଷ୍ଟାଇନ୍ ଓ ଫ୍ରୟେଡ଼୍, ହୋମାର୍ ଲେନ୍ ଓ ଡ୍ରାଇଡ଼େନ୍, କୁଲୀବସ୍ତୀ ଓ କମ୍ୟୁନିଜ୍‌ମ୍, ସବୁ ମିଶି ସେ ଏକ ଅଦ୍‌ଭୁତ ସୃଷ୍ଟି ।

କ୍ଷୟଶୀଳ, ପରମ୍ପରାପୀଡ଼ିତ ସମାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ, ବର୍ତ୍ତମାନର ରୁଦ୍ଧକାରା ମଧ୍ୟରେ ମୁକ୍ତିର ଏକ ବିରାଟ ଅଭୀପ୍‌ସା…ସ୍ପେଣ୍ତର୍ ଓ ଅଡ଼େନ୍ ପ୍ରମୁଖ କବିମାନଙ୍କର କାବ୍ୟସୃଷ୍ଟିର ମୂଳ ପ୍ରେରଣା । ସବୁ ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା ଓ ବନ୍ଧନ ପାଦରେ ଦଳି ସମଗ୍ର ୟୁରୋପୀୟ ସାହିତ୍ୟରେ ଆସିଥିଲା ଏହି ନୂତନ କବିତାର ପ୍ଳାବନ । ଫରାସୀ କବି ଲୁଇ ଆରାଗନ୍‌ଙ୍କର କବିତାର ଗୋଟିଏ ପାଦ, ଏଠାରେ ତାର ନମୂନା ସ୍ଵରୂପ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇପାରେ :

The Red train starts and nothing shall stop it

UR

S S

UR

S S

UR

S S

ଆଧୁନିକ ଭାରତୀୟ କବିମାନେ, ବିଂଶ ଶତାଦ୍ଦୀର ତୃତୀୟ ଦଶକରେ, ୟୁରୋପୀୟ କବିମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା, ଭାବରେ ଓ ଶୈଳୀରେ ବହୁ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଅଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ଭାରତ ସେତେବେଳେ ଥିଲା ପରାଧୀନ । ପରାଧୀନତାର ଶୃଙ୍ଖଳ ଓ କଟକଣା ଭିତରେ ମୁକ୍ତିର ଆକୂତି ଓ ବିଦ୍ରୋହର ଆବେଦନ, ଆଧୁନିକ ଭାରତୀୟ କବିତାରେ, ସେତେ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହେବା ସମ୍ଭବ ନଥିଲା । ତେଣୁ ଆଧୁନିକ ଭାରତୀୟ କବିତାରେ ଭାବଠାରୁ ଶୈଳୀରେ ସମସାମୟିକ ୟୁରୋପୀୟ କବିତାର ପ୍ରଭାବ ଥିଲା ବେଶୀ ସୁଷ୍ପଷ୍ଟ ।

ସଂଗ୍ରାମ ଓ ପଳାୟନ, ଦୁଇ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାଖ । ଯେ ବିପ୍ଳବୀ, ସେ ମଧ୍ୟ ପଳାୟନପନ୍ଥୀ । ବିଂଶ ଶତାଦ୍ଦୀର ତୃତୀୟ ଦଶକର କବିତାରେ ଏହି ପଳାୟନବାଦ ଥିଲା, ପ୍ରଧାନ ଆଭିମୁଖ୍ୟ । ଏ ପଳାୟନବାଦ କିନ୍ତୁ ରୋମାଣ୍ଟିକ ଯୁଗର ପଳାୟନବାଦଠାରୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର । ରୋମାଣ୍ଟିକ ଯୁଗର ପଳାୟନବାଦ ଏକ ମାନସିକ ବିଳାସ, କିନ୍ତୁ ଆଲୋଚିତ ଯୁଗର ପଳାୟନବାଦ ଏକ ପ୍ରୟୋଜନ । ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କର କବିତାର ଏହାହିଁ ସାହିତ୍ୟିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଓ ପରିବେଶ । ଜୀବନର ନାନା କ୍ଳେଦାନ୍ତ ଅନୁଭୂତି ଓ ଦୁନିର୍ବାର ମୁକ୍ତିର ଆକୃତି ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କ କବିତାର ଆଙ୍ଗିକରେ ଆଣିଛି ସୁଦୂରତା ଓ ବ୍ୟାପକତାର ଇଙ୍ଗିତ । ପରାଧୀନ ପ୍ରପୀଡ଼ିତ ପରିବେଷ୍ଟନୀର କାରାପ୍ରାଚୀର ଲଙ୍ଘି ତାଙ୍କର ଅତ୍ୟାଚାରିତ ଆତ୍ମା ଶାନ୍ତି ପାଇଛି ମାଡ଼ାଗାସ୍କାରର ବର୍ଷାଭିଜା ଲବଙ୍ଗ କ୍ଷେତରେ, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆର ନାଗଫେଣୀ ଓ ଅପମାର୍ଗ କଣ୍ଟକିତ ମରୁପ୍ରାନ୍ତରରେ, ସୁମେରୁର ଏସ୍କିମୋ କୁଟୀରରେ, ବା ଯାଜାବର ବେଦୁଇନ୍‌ର ଦେଶରେ । ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କ କବିତା, ଯଥାର୍ଥରେ ସୁଦୂରର ସଙ୍ଗୀତ ! ଯାହା ନିକଟରେ, ଯାହା ଦୁଇହାତରେ ପାଇବାର ସୀମା ଭିତରେ, ଯାହା ସୁଲଭ୍ୟ ସେସବୁ ଅତି ମାମୁଲି, ଅତି ଦୈନନ୍ଦିନ, ଅତି ରଙ୍ଗଛଡ଼ା । ତେଣୁ ଦେଶ, କାଳ, ପାତ୍ରର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ସୀମା ଛାଡ଼ି ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କ କବିତା କରିଛି ନୂତନ ଜାତି ଓ ନୂତନ ପ୍ରକୃତିର ସନ୍ଧାନ ।

ପ୍ରସଙ୍ଗାଧୀନ ଭାବରେ ଏଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇପାରେ ସୁଦୂରର ଇଙ୍ଗିତ, ଆଧୁନିକ କବିତାର ଗୋଟିଏ ବିଶେଷ ଆଙ୍ଗିକ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ ଟି. ଏସ୍. ଏଲିୟଟ୍‌ଙ୍କର “Wasteland” ରେ

Ganga was sunken and the limp leaves

Waited for rain, while the black clouds

Gathered distant over Himavant.

ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରସିଦ୍ଧ କବି ଏଜରା ପାଉଣ୍ତଙ୍କଠାରେ ସୁଦୂରର ମୋହ ଏତେ ପ୍ରବଳ ଯେ, ବହୁ ଚୈନିକ ଓ ବିଦେଶୀ ଶବ୍ଦ ସମ୍ଭାରରେ, ତାଙ୍କର କବିତାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟ ଦୁର୍ବେଧ୍ୟ । ଆଧୁନିକ ବଙ୍ଗଳା କବିତା ମଧ୍ୟ ଏ ପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ନୁହେଁ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ ଜୀବନାନନ୍ଦ ଦାଶଙ୍କ ‘ବନଲତା ସେନ’ କବିତା…

“ଚୁଲ୍ ତାର କବେକାର ଅନ୍ଧକାର ବିଦିଶାର ନିଶା,

ମୁଖ୍ ତାର ଶ୍ରାବନ୍ତୀର କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ,”

ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କର କବିତାରେ ରୋମାଣ୍ଟିସିଜ୍‌ମ ସହିତ ବାସ୍ତବତା ସ୍ଵୀକୃତି ସମ୍ମିଶ୍ରିତ ଥିବାରୁ ଆଙ୍ଗିକ, ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ ଓ ପ୍ରକାଶ ଭଙ୍ଗୀରେ-ଅତୀତର ସମସ୍ତ ପରମ୍ପରା ଛିନ୍ନ ହୋଇଯାଇଛି । ତାଙ୍କର ନୂତନ ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ, ତନ ଉପମା ଓ ଉତ୍‌ପ୍ରେକ୍ଷା ଇତ୍ୟାଦି ଅଳଙ୍କାରର ଚିରାଚରିତ ପ୍ରଥା ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ବିପ୍ଳବ, ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ । ଏଥିରେ ସନ୍ନିବିଷ୍ଟ କବିତାଗୁଡିକରେ ତାର ବହୁ ଉଦାହରଣ ମିଳିବ ।

ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ କବିତାରେ ମୁକ୍ତଛନ୍ଦର ପ୍ରଚଳନ ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କ ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ କୃତିତ୍ଵ-। ସଚ୍ଚି ରାଉତରା ପ୍ରଥମେ ସାହିତ୍ୟରେ ଗଦ୍ୟ କବିତାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ଭଞ୍ଜ-ବିକାରଗ୍ରସ୍ତ ସମାଲୋଚକମାନଙ୍କ ମହଲରେ ତାର ଲୋକପ୍ରିୟତାର ଅଭାବ ଉପଲବ୍ଧି କରି ବିନୋଦ ନାୟକ ମୁକ୍ତକବିତାର ପ୍ରଚଳନ କଲେ । ମାଇକେଲଙ୍କର ଅମିତ୍ରାକ୍ଷର ଛନ୍ଦରେ ରଚିତ ‘ମେଘନାଦ ବାଧ’ ବା ରାଧାନାଥଙ୍କ ‘ମହାଯାତ୍ରା’ ନିୟମିତ ମୁକ୍ତ କବିତା । କିନ୍ତୁ ଅନିୟମିତ ମୁକ୍ତ କବିତାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ‘ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ’ ମୁକ୍ତ କବିତାର ଛନ୍ଦ, ଅକ୍ଷର ବୃତ୍ତ, ମାତ୍ରାବୃତ୍ତ ଓ ଧ୍ଵନିବୃତ୍ତ ରୂପରେ ତ୍ରିବିଧ । ସମାଲୋଚିତ କବିତା ପୁସ୍ତକରେ ତାର ଉଦାହରଣ ମିଳିବ । ସାବଲୀଳ ଭାଷା ଓ ଛନ୍ଦରେ, ରସଘନ, ଆବେଗପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିରେ ବିନୋଦ ନାୟକଙ୍କ କବିତା-କବିତା ହିସାବରେ ସାର୍ଥକ । ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କର ବହୁ କବିତା, ବହୁ ପତ୍ର ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା, ପୁସ୍ତକାକାରରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇନଥିଲା । “ଲେଖା ଓ ଲେଖକ”ର ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ଆଜି ତାଙ୍କର ‘ନୀଳଚନ୍ଦ୍ରର ଉପତ୍ୟକା’ର ପ୍ରକାଶ ସମାଲୋଚକ ଓ ସାହିତ୍ୟ ରସିକମାନଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ଏକ ସୁସମ୍ଵାଦ, ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।

ନୀଳଚନ୍ଦ୍ରର ଉପତ୍ୟକା

।୧।

ଅବଲୁପ୍ତ ଶତାବ୍ଦୀର ଏକ ହେମନ୍ତର ଗଭୀର ନିଶାରେ

କକ୍ଷଭ୍ରଷ୍ଟ ତାରକାର ଅବନୀଳିମ ଆଲୋକ କଣା

ଝରିପଡ଼ି

ନାଙ୍ଗାପର୍ବତର ଶୀର୍ଷଶିଖେ

ପାତି ଦେଉଥିଲା ତୁଷାରର ଶୁଭ୍ର ଆସ୍ତରଣ

ତଳେ

ଆଉ ତଳେ

ଇଉକେଲିପଟସ୍‌ର

ଘନୀଭୂତ ଛାୟା………….

ତାର ତଳେ ଜନହୀନ ଉପତ୍ୟକା

ଜନହୀନ………..ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ତୁ-ଷା-ର

ତାର ତଳେ ରାଜେ

ଚନ୍ଦ୍ରର ସମାଧି ସ୍ତୂପ

ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗେ ନିସ୍ତବ୍‌ଧ ଗମ୍ଭୀର

।୨।

ଏଇ

ଉପତ୍ୟକା ବନ ତଳେ…

ଦୂରେ ଶୀର୍ଣ୍ଣ ନଦୀର ପୁଳିନେ

ଏକାକିନୀ ଥିଲା ରହି

ଆଦିମକାଳରୁ ପ୍ରେତିନୀ-ପିଶାଚୀ

ତିବ୍ଦତୀୟ ଏକ ଯାଦୁକର କାଉଁରୀକାଠିର ଇଙ୍ଗିତରେ

ସୃଜୁଥିଲା ମାୟାବିନୀ ଯାଦୁକରୀ ମାୟା,

ଭାଦ୍ରର ଶସ୍ୟ ଆକାଶୁ ନେଉଥିଲା ଟାଣି

ବର୍ଷଣ ଉନ୍ମୁଖ ମେଘ…

ବଧୂପରି ପୁଷ୍ଟ ବକ୍ଷ ରତି ଶୟନରୁ

ଅସମାପ୍ତ ରଖି ନଗ୍ନ ଦେହକ୍ଷୁଧା

………..ହରି ନେଉଥିଲା ଯୁବକରେ ।

ତାର ପରେ

ତାର ପରେ ବୁଲି କେତେ ଦେଶାନ୍ତର ଦେଶ

କେତେ ଜୀର୍ଣ୍ଣ ସେତୁ କେତେ ତ୍ୟକ୍ତ ଅନ୍ତରୀପ

କେତେ ଭଗ୍ନ ଦେବାଳୟ ଲତାକୀର୍ଣ୍ଣ ଦୁର୍ଗ

ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟା ରଚିଥିଲା ବସ୍ତି ତାର

ନାଙ୍ଗା ପର୍ବତର ପରିତ୍ୟକ୍ତ

ଉପତ୍ୟକା ତଳେ ।

।୩।

ତାର ପରେ

ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାର ନିଶାକାଳେ

ଏଇ ଉପତ୍ୟକା ଶିରେ ମେଘଲୋକୁ ଅବତରି

ଚନ୍ଦ୍ର ଥରେ ନେଉଥିଲେ ଅବସର ।

ସେଇଦିନ ପିଶାଚୁଣି

ପାତି ତାର ଯାଦୁକରୀ ଫାଶ

ସାଜିଥିଲା ଅପ୍‌ସରାର ବେଶ ।

ପଥଭ୍ରଷ୍ଟ କିନ୍ନରୀର ସମ ଗାଉଥିଲା ନିର୍ଜନର ଗୀତ ।

ରତିନଗ୍ନ ବାଳା ସମ ଯାଉଥିଲା ଫଟି

କଟିତଟୁ ସ୍ତନତଟୁ ନୀଳମେଘୀ ପାଟ ।

କାମଭ୍ରଷ୍ଟ ଚନ୍ଦ୍ର ତାରେ ମାଗିଥିଲେ ଆସି

ରତି ।

ନଗ୍ନକରି ନିଜ ଅଙ୍ଗ ଦେଲା ପିଶାଚୁଣୀ ।

।୪।

ରତିଲଗ୍ନ ମାୟାବିନୀ

ଚନ୍ଦ୍ରଅଙ୍ଗୁ ଶୋଷିନେଲା ସମସ୍ତ ଶୋଣିତ ।

ଅବଶପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗ-ଚନ୍ଦ୍ର-ପ୍ରାଣହୀନ ଭୂମିପରେ

ପଡ଼ିଥିଲେ ଢଳି ।

ତାର ପର

ଝରଣାର ପରୀଗଣ

ଆଉ

ବନଦେବୀ

କାନ୍ଦିଥିଲେ ଚନ୍ଦ୍ରର ସମସ୍ତ ଦିଗ ଘେରି ।

ଅଶ୍ରୁକଣା ରାଜି କ୍ରମେ ଘନୀଭୂତ ହୋଇ

ଚନ୍ଦ୍ର ଶବ ପରେ ହେଲା ଘନ ଆବରଣ

ସମାଧିର ସ୍ତୂପ ।

।୫।

ଭୁଲ କ୍ରମେ ଏଇ ପଥେ କେବେ କାଠୁରିଆ ଆସିଗଲେ

ବାଟ ବଣା ହୋଇ,

ଛାତିପରେ ପକାଏ ତା ଛେପ,

ଶୁଣି ଦୂରେ ଉପତ୍ୟକା ତଳେ

ବିଧବା ଲଳନାର ପରି କରୁଣ କ୍ରନ୍ଦନ ।

ତାର ପରେ ବାଟ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ ନୀଳଚନ୍ଦ୍ର ଉପତ୍ୟକା ତଳେ ।

ମାଳଞ୍ଚ

(ବିଶାଖା ପ୍ରତି)

।୧।

ସେଦିନର

ସ୍ତିମୀତ ଆକାଶ,

ଝିପିରି ଝିପିରି ଖାଲି

ଝରୁଥିଲା ଜଳ

ଦୂରେ ଅବିରଳ ।

ଦୁଇଟି ସାରସ

ଉଡ଼ି ଯାଉଥିଲେ ଦୂରେ

କରି କୋଳାହଳ ।

ଆନମନେ ମୁହଁ କରି ଭାର

ଠିକ୍ ପୃଥିବୀର ସମ

କଣ ଭାବୁଥିଲ ?

ଆକାଶର ନୀଳ

କ୍ରମେ ପରିଣତ କରି ସୁରା ଓ ନାରଙ୍ଗ

ନଦୀ ଧାରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତଗତ

(ତୁମେ ଟେବଲରେ

ପ୍ରସାଧନରତ ।)

ନାନା ସରଞ୍ଜାମେ କରି

ରଙ୍ଗ ଓ ବେରଙ୍ଗ

କେତେ ଲକ୍ଷ ଶତ ।

।୨।

ତୁମରି କବରୀ

ସମ କଳା

ଆସିଥିଲା

ଦୂରେ ବିଭାବରୀ

ଗହନ ଓ ସ୍ତବ୍‌ଧ,

ତୁମରି ହାତର

ଆଭରଣ ଟୁଂ ଟାଂ ଶବ୍ଦ

ସମ ଶୁଭୁଥିଲା

ଯେବେ ଝରୁଥିଲା ଜଳ

ଛଳ ଛଳ କଳ କଳ

କେତେ ଅବିରଳ ।

।୩।

ମଦାଳସା ନଗରୀର ଧାରେ

ତୁମ କାନ ଦୁଲ୍ ମୋତି ଆଭା ପରି

ଜ୍ୟୋତିରିଙ୍ଗଣର ଲୀଳା ଚାଲିଥିଲା

ହିଞ୍ଜଳର ବନେ,

ତୁମେ ଆନ ମନେ

ତୁମରି ପଣତ କୋଣେ

ରଖି କରତଳ

ରଙ୍ଗୀନ ସୂତାରେ ଯେ

ଲେଖି ରଖିଥିଲ

ମୋ ନାମର ଦୁଇଟି ଅକ୍ଷର,

ଦୂରେ ବାଲୁଚର

ତୀରେ ଚକୋଇର ଲଘୁସ୍ଵର

ଶୁଣା ଯାଉଥିଲା,

ତୁମ ଆଖିଜଳ

ଝରି ଅବିରଳ

ଭିଜାଇଲା ତୁମ କରତଳ

ବାହାରେ ବି ଝରୁଥିଲା ଜଳ

ଖାଲି ଛଳ ଛଳ

କଳ କଳ ଆଉ ଅବିରଳ ।

।୪।

ତୁମରି

ପାଲଟା ଶାଢ଼ୀର

ଉତ୍ତପ୍ତ ସୌରଭ ପରି

ଗଙ୍ଗ ଶିଉଳିର

ଭିଜାଗନ୍ଧ ଉଠିଥିଲା ଭରି,

ମାଳଞ୍ଚ ରାଗିଣୀ ପରି

ଶସ୍ୟକ୍ଷେତ ପାରୁ

ପତଙ୍ଗର ଗାନ ଶୁଭୁଥିଲା

ରୋମନ୍ଥନ ପରି ଅବିକଳ

ଯେବେ ଝରୁଥିଲା ଜଳ

କଳକଳ ଛଳଛଳ

ଖାଲି ଅବିରଳ ।

।୫।

ବନ୍ଧୁଲୋ

ଆଜିବିତ ଝରୁଅଛି ଜଳ

ମନର ଗହନ ତଳେ

ତୁମ ପଦପାତ

ଶୁଣେ ଅବିରଳ ।

ଆଜିବିତ ଆଣଇ ବିଷାଦ

ତୁମ ତନୁ ସ୍ଵାଦ

ଗତାୟୁ ସେ ନିଶୀଥର

ସେ ଶଯ୍ୟା ରଚନ

ଆଉ ଅଲାଜୁକ ଅଗଣନ

କେତେ ବିବରଣ

ଆଉ କି ପୁନରାବୃତ୍ତି

ହେବସେ ସକଳ

ଯେବେ ଝରିବଲୋ ଜଳ

କଳକଳ ଛଳଛଳ

ଖାଲି ଅବିରଳ ।

ସେଲିମର ସ୍ଵପ୍ନ

ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ

ହୀରକ ସ୍ଵପ୍ନ

ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣବୀଜ ଫସଲରେ ସ୍ଵପ୍ନଲାଗେ ହୀରକ ସନ୍ଧ୍ୟାର

ଉତ୍ତରଣ ନଦୀ ସ୍ରୋତ ବହିଚାଲେ

ସମୁଦ୍ରର ପ୍ରଖର ଇଂଗିତେ ।

ଅପରୂପା ପୃଥିବୀର ନୃତ୍ୟଲୀଳା ସଖି ……….!

ହୁଏତ ସୁଦୂରେ କାହିଁ

ସ୍ଵପ୍ନ କିବା ସତ୍ୟ ହୋଇ ଆକାଶ ଛୁଇଁଛି !!

ତଟଭୂମି ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ ଚନ୍ଦ୍ରର ଶପଥେ

ଅଳସ ପକ୍ଷ ଭସାଇ ନୀଳ କୁଆସାରେ

କପୋତ ମିଥୁନ ଲଂଘେ

ମେଘର ମେଖଳା ।

ଏ ଜୀବନ କିନ୍ତୁ ମୋର ମହା ବାଲୁଚର

ମହୀରୂହ ରୂପହୀନ ସଖି !

ସ୍ଵପ୍ନେ ସ୍ଵପ୍ନେ ଉଚ୍ଚକିତ ଜୀବନ କାହିଁଛି

କାହିଁଛି ଲତା ବାହୁର ବ୍ୟାକୁଳ ବେଷ୍ଟନ

କାହିଁ ବିହଙ୍ଗର କଣ୍ଠେ ସ୍ନିଗ୍‌ଧ ସଂଧ୍ୟା ଆସେ

କାହିଁ ?

କହ କାହିଁ ?

ଏ ଜୀବନେ ତୁମେ ମୋର ସ୍ତିମିତ ଆକାଶ

ତାରକାବ୍ୟାପ୍ତିର ସମ ତୁମରି ଉପମା

ରାତ୍ରିର ଲାବଣ୍ୟ ତୁଟେ ତୁମରି ବେଣୀରେ

ଫସଲର ମୁକ୍ତି ମିଳେ ତୁମରି ସଂଗୀତେ ।

ତୁମରି ଓ ମୋର ମଧ୍ୟେ ସ୍ଵଭାବିକ କେତେ ବ୍ୟବଧାନ

କେତେ ଶତ କାଳ ରାତ୍ରି ନୀଳ ଝଡ଼ ବିଦ୍ୟୁତ

ମେଘେ ମେଘେ ସଂଚିତ କାହାଣୀ ।

ସେ ଏକ ଚପଳ ଦିନ

ପ୍ରାଣ ଦେଇ ରକ୍ତ ଦେଇ ସୁନେଲୀ ଆଘ୍ରାଣ

ରୋମାଂଚ ଓ ଆଲିଙ୍ଗନ

ତୁମରି ବାଳିକା କାନେ ଗୁଂଜରଣ

ଅଶ୍ଳୀଳ କବିତା ।

ତୁମରି କୌତୁକୀ ମନେ ମୁହିଁଥିଲି ସଖି

ଅଲାଜୁକ ଏକ ଆଗନ୍ତୁକ ।

ହେ ସଖି ! ତୁମରି ପ୍ରୀତି

ପଥେ ପଥେ ଫୁଲ ହୋଇ ଆହ୍ଵାନ ଜଣାଏ

ଦେହାତୀ ନାରୀର ଚଷେ ପାଏଁ ମୁହିଁ

ତୁମରି କଟାକ୍ଷ

ତୁମରି ଷୋଡ଼ଶୀ ଦେହ ଗନ୍ଧ ମିଳେ

ନୂତନ ଶସ୍ୟରେ ।

ତଥାପି କାହିଁଛ ତୁମେ?

କାହିଁ ସେହି ସ୍ଵପ୍ନର ମଞ୍ଜିଲ ?

ପଣନ୍ତ ତଳର ନିଦ୍ରା ମାଗେ ମୋର

ଏ କ୍ଷୁଧାର୍ତ୍ତ ଦେହ !

ମୃତ୍ୟୁଞ୍ଜୟୀ ମନେ ମୋର ସଖି

ତୁମରି ମଲ୍ଲୀ ବହୁଳ ଶାଢ଼ୀର ସୌରଭ

ଆଜି ଚିରଂଜୀବ !!

ଚାଲିଛି ସମ୍ମୁଖେ ।

ଉଲଙ୍ଗ ମାଟିର ଗନ୍ଧେ ବଳିଷ୍ଠ ମୁଁ

ନବାନ୍ନରେ ଆଜି ଯୁକ୍ତ ଆୟୁ

ଦେହତୀରେ ସଖି

ଅୟୁତ ସମ୍ଭାବନାର ଏ ପୃଥିବୀ ପ୍ରତି

ସ୍ନେହ ନିବେଦନ କରେଁ ଅପୂର୍ବ ସଂଗୀତେ

କିନ୍ତୁ ଚଳେ ମନ ତହିଁ

ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ ରଂଜିତ ଏ ମାଟି

ଯହିଁ ସୁନା ହୋଇ ଆହା ଦିଗନ୍ତେ ମିଶିଛି !

ତହିଁକି ମିଳିବ ତୁମେ

ସେହି ମେଘ ବିତାନର ତଳେ ?

ଦିଗେ ଦିଗେ ସଂଚରଣ କରି

ତୁମରି ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମାୟା ତୁମେ ଆସିବ କି

କିନ୍ନର ପ୍ରିୟାର ବେଶେ ଏ ପୃଥିବୀ ପଥେ ?

ହେ ସଖି ମିଳାଅ ହାତ

ମାନବୀର ପରମ୍ପରା ପ୍ରେମେ ବନ୍ଧୁତାରେ

ସୃଷ୍ଟିମୟ ଜୀବନର ପତାକା ଉଡ଼ାଅ

ହେ ସଖି ମିଳାଅ ହାତ !

ଦି’ ହାତ ମିଳାଅ !!

ସୁମେରୁରେ ସନ୍ଧ୍ୟା

।୧।

ଉତ୍ତର ମେରୁର ଶୀତ କଟୀବନ୍ଧ କୂଳେ

ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରେ ଅସ୍ତରବି

ସନ୍ଧ୍ୟାର ଗହନ ଜଳେ ମଳିନ ରକ୍ତିମା

ଋଜୁଭାବେ ସୃଜେ ଦୀର୍ଘ ସ୍ତିମିତ ଆଲୋକ

ରାତ୍ରି ସମ କଳା ନିସ୍ତରଙ୍ଗ ସମୁଦ୍ରର ଘନୀଭୂତ ବକ୍ଷ

ଶାନ୍ତି ହୋଇ ଆସେ

ପ୍ରାକ୍ ଇତିହାସ ଯୁଗ ସରୀସୃପ ସମ ।

।୨।

ବଲଟିକ ଉପସାଗରର ନେଋତ କୋଣରେ

ଦୀର୍ଘ ରକ୍ତବିନ୍ଦୁ ସମ ଖସିପଡ଼େ ଯେବେ

ଅସ୍ତରବି

ଅପର ଦିଗର ମୁଖେ

ଖେଳାଳୀ କୌଣସି ଶିଶୁ ବାଳିକା ଅଙ୍କିତ

ବହିର ଲାଲ ମଲାଟେ କାଳି ଦାଗ ସମ

ଦୀର୍ଘରାତ୍ରି ଭୀରୁ ବଲ୍ଗାହରିଣର ଦଳ

ଫେରେ ସାଇବେରିଆର

ଉଷ୍ମ କଟୀବନ୍ଧ ଘାସ ଅଚ୍ଛନ୍ନ ଟ୍ରାପିଜେ ।

।୩।

ଶିଳା କଣ୍ଟକିତ ଗୁହା ଗଭୀର ଗହ୍ଵର

(ହିଂସା ମୁଖରିତ ଲକ୍ଷଫେନ ଉର୍ମିଦଳ ଦାମାମା ବଜାଏ ଯହିଁ)

ଘୋର ବରଫ ଅବୃତ

ତହିଁ

ଅନଶନେ କଟାଇବା ଲାଗି ଦୀର୍ଘନିଶା

ଶ୍ଵେତ ଭଲ୍ଲୁକ ରଚଇ ବିସ୍ତୃତ ଶୟନ ।

ଶିଲ୍ ମତ୍ସ୍ୟଦଳ

ତୁଷାର ପରଦା ଭେଦିଯାଏ ମିଶି କାହିଁ ।

ଗାଢ଼ତର ଅନ୍ଧନିଶା ହୋଇ ଆସେ କ୍ରମେ ।

।୪।

ତୁଷାରର କୁଟୀରରେ ତିମିର ଚର୍ବିରେ

ଜାଳି

ପାଣ୍ତୁର ସଳିତା ତାର ଏସ୍କିମୋ ଘରଣୀ

ରନ୍ଧନ କରୁଛି ବନ୍ୟ ପାତିହଂସ ମାଂସେ

ଆସନ୍ନ ରାତ୍ରିର ପଥେ ଶିକାରୀ ପ୍ରିୟର

ପାଥେୟର ଲାଗି ।

କୋକିଶିଆଳୀର ରୋମ ମସୃଣ ଶଯ୍ୟାରେ

ନିଦ୍ରିତ ଦିଓଟି ଶିଶୁ ।

ରାତ୍ରିର ଆରାମ

ସୂଚାଇ ଦେଲାଣି ଦୂରେ ତୁଷାର ଝଟିକା ।

।୫।

ନିବିଡ଼ ଗଭୀର ଭାବେ ଆସେ ବିଭାବରୀ

ତୁଷାରପାତର ଘୋର ବିଭୀଷିକା ଆଣି

ସୁଁ ସୁଁ ରବେ ଆସେ ତୁଷାର ଝଟିକା

ତୁଷାରପାତର ଘୋର ବିଭୀଷିକା ଆଣି ।

ଜନହୀନ ଗର୍ଭିଣୀ ନିଶିଥ

କାମସକଟ୍‌କାଠାରୁ ଗ୍ରୀନ୍‌ଲାଣ୍ତ ପରିଯନ୍ତେ

ପିଶାଚୀ କାଉଁରୀ କାଠି ଦେଇଛି ଛୁଆଇଁ ।

ଶବ୍ଦହୀନ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ

ତୁଷାର ଝଟିକା ସୁଁ ସୁଁ ଶବ୍ଦ ଛଡ଼ା

ଶବ୍ଦହୀନ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ,

ମୃତମଡ଼ା ମାଂସ ଲୋଭେ ଦୁଇ କୋକିଶିଆଳ

ଦ୍ଵନ୍ଦଯୁଦ୍ଧ…ବିକଟ ଚିତ୍କାର ଛଡ଼ା

ଶବ୍ଦହୀନ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ,

ଆର୍ଟିକର ଜାନୁଆର କ୍ଷୁବ୍‌ଧ ଶିଆଳର

ଫେଉ ଫେଉ ରବ ଛଡା

ଶବ୍ଦହୀନ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ ।

।୬।

ଚକହୀନ ସ୍ଳେଜ୍ ଗାଡ଼ି ପରେ

କୁକୁରର ବଲ୍ଗା ଧରି ଏସ୍କିମୋ କିଶୋରୀ

ଛୁଟିଛି ଗୃହର ମୁଖେ

ଜୀବନ ସହିତ ତାର ନିତ୍ୟ ଏ ସଂଗ୍ରାମ

ନିର୍ଭୀକ କରିଛି ତାକୁ ।

ଏହି ରାତ୍ରି ବିଭୀଷିକା

ଯେଉଁଠାରେ ଆଣିଦିଏ ଦିବାର ସ୍ଵପନ

ସେଠାକାର ମଣିଷକୁ ଜାନୁଆର ସେ କହେ ।

ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗେ ତୁଷାର ଝଟିକା

ମଧ୍ୟେ ତାର ଛୁଟେ ତୀର ବେଗେ

ଚକହୀନ ସ୍ଳେଜ୍ ।

।୭।

ସମସ୍ତ ସୁମେରୁ ଶିରେ

ନଇଁ ଆସେ ତୁଷାର ଝଟିକା

ମେରୁର ଆଲୋକ ରେଖା ଉଇଁ ନାହିଁ ।

ମୁଷ୍ଟିମେୟ ଜନ ପ୍ରାଣୀ

ଗଭୀର ନିଦ୍ରାରେ ମୁଦେ ଭୀରୁ ଆଖିପତା ।

ବାହାରେ ତୁଷାର ଝଡ଼ି ଜାନୁଆର ଚିତ୍କାର

ସମସ୍ତ ସୁମେରୁ ଶିରେ

ଯବନିକା ଟାଣି

ନଇଁ ଆସେ

ହିମାନୀ ନିଶିଥ ।

ପ୍ରିୟା

।୧।

ନୂଆ ବୋହୂର ଅଛି ଆଉ ଭଉଣୀ କିନା

ସଖା ! କହିକି ପାର !

ଯାର କଜଳ କେଶେ

ଖେଳେ ଅସ୍ତଆଭା

ଦେହ ଗଂଧ ଲୋଭେ

ଛୁଟେ ମଧୁବ୍ରତ

ଆଖି ଅଂଧ କରେ

ଗଲେ ମଦ୍ୟ ଚାଖି

ତାର ଅଂଗ ଶୋଭା;

ସଖା କହିକି ପାର

ନୂଆ ବୋହୂର ଅଛି ଆଉ ଭଉଣୀ କିନା

ମାନେ ମାନସ ଲୋଭା ।

।୨।

ତାର ବୟସ ଯଦି ନାହିଁ ହେଲା ଷୋହଳ

ତହିଁ କ୍ଷତି ବା କଣ

ଯଦି ବିଂଶ ଠାରୁ

ହୁଏ ତ୍ରିଂଶ ଯାଏ

ମାନେ ଛଂଦ ହରା

ଚିତ୍ତେ ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ଵଭରା

ତାର ରୂପଟି ହୁଏ

ଯଦି କାଳିମା ବୋଳା

ତହିଁ କ୍ଷତିବା କଣ,

ମନ ବ୍ୟସ୍ତ କରା

ଯଦି ବନ୍ୟାବାହ ଉପକୂଳର ସମ

ଦେହେ ଜୁଆର ତୁଟେ ।

।୩।

ସଖା ଏପରି ଥାଏ ଯଦି ତରୁଣୀ ଆଉ

-ମାନେ କିଛି ନହେଲେ-

ଖାଲି ଇଚ୍ଛା ହୁଏ ପ୍ରେମ ପଦ୍ୟ ଲେଖି

ଧର ଏମ୍‌ତି କିଛି

ଆହା ମନ୍ଦ କିବା !

ଲାଲ ଲୋଲୁପ ଗାଲେ

ତାର ଦୁଲ୍‌ଟି ଦୋଳେ

ସଖା ଲାଳସା ଜାଗେ ଭରି ତନୁ ଓ ମନ

ନୁହେଁ ମିଥ୍ୟା କେବେ ।

।୪।

ନୂଆ ବୋହୂର ସଖା ଯଦି ଭଉଣୀ ଏକ

କହ ମିନତି ମୋର

ଧର ଗୋଟିଏ ଛାଡ଼ି

ଯଦି ଦିଓଟି ହେଲେ

ତେବେ ମନ୍ଦ କଣ

(ଯଦି ତାଙ୍କ ଥାଏ) ।

ତାର ସନ୍ଦେଶରେ

ନାଚେ ଉତଲା ହୋଇ

ବୁକେ ରକ୍ତ ମୋର

ମାନେ ଇଚ୍ଛା ହୁଏ କେବେ ଦେଖା ହେବକି

ଧର ଅକସ୍ମାତ !

ବେଦୁଇନ୍‌ର ଦେଶେ

।୧।

ଦିଗନ୍ତ ଯାଏ ପ୍ରାନ୍ତର ଖାଲି ଧୂସର ଓ ଗେରୁ ଲେଖା

ମଝିରେ କେବଳ ଅଫିମ ପୁଷ୍ପୋଚ୍ଛ୍ଵାସ ।

ଅଙ୍ଗୁର କ୍ଷେତ ଆଉ

ପପ୍‌ଲାର୍ ତରୁ ସଂଘର ନୀଳଛାୟା,

ସେଇ ବେଦୁଇନ୍ ଦେଶେ

ଚାଲ ସହଚରୀ ରଚିବା ଆମରି ନୀଡ଼ ।

।୨।

ପାର୍‌ସୀ ସୁରାରେ ଲାଲ ହୁଏ ଯହିଁ ରାତ୍ରି

ଡାଲିମ୍ ଫୁଲର ସମ

ନିଶାରେ ବିଭୋଳ ବେଦୁଇନ୍ ବାରବଧୂ

ନରମ ଦେହର ପରଶ ଲଗାଏ ଅଛଳନା ଅନୁରାଗେ,

ଆକାଶେ ହଳଦୀ ଚନ୍ଦ୍ର

ଗୋରଚନା ଯହିଁ ଲେପି ଦେଇ ଯାଏ ଅସ୍ତ ଅଚଳ ତୀରେ

ଅତନ୍ଦ୍ର ନିଶା ଯାଏ ଗୁଲ୍‌ଜାରେ ସରି

ସେଇ ବେଦୁଇନ୍ ଦେଶେ

ଚାଲ ସହଚରୀ ରଚିବା ଆମରି ନୀଡ଼ ।

।୩।

ଦିନ ଶେଷେ ସଖି ତମେ ଆଣିଦେବ ଜଓ୍ୟାର ରୁଟିର ଥାଳି

ବୋର୍ଖାର ତଳୁ ଦୁଇଟି ନଳିନ ଆଖି-

ତୋଳି ମତେ ଦେବ ରାତି ଗୋଟିକର ଛୁଟି ।

ଆରବୀ ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ମୁହିଁ ସଖି ମରୁର ଦସ୍ୟୁ ଦଳେ

ସ୍ପେନୀୟ ବଣିକେ ଲୁଣ୍ଠନ କରି ଆଣିବି ରାତି ଶେଷେ

ବଣ୍ଟନ ଭାଗ ଅନାଜ୍ ଓ ଗଜମୋତି ।

ଦିବସ ଆସିବ ତୁମରି ପଣତ ତଳେ

ନୂତନ ଲଗନେ ନୂତନ ଶୁଭରେ ପ୍ରିୟ

ସେଇ ବେଦୁଇନ୍ ଦେଶେ

ଚାଲ ସହଚରୀ ରଚିବା ଆମରି ନୀଡ଼ ।

।୪।

ଶସ୍ୟ ଭାରରେ ଅବନତ ଏଇ ମାଟି

ଦୁଷ୍ଟ ହେଲାଣି ଲୋଭ ଓ ଶାସନ ଲାଗି

ଅସହଯୋଗ ଓ ଯୋଜନାର ଲାଗି ଉତିଷ୍ଟ ହୁଏ ପ୍ରାଣ ।

ସେଇ ବେଦୁଇନ୍ ଦେଶେ

ମେଘ ସୀମନ୍ତେ ନାହିଁ ଲାଗେ ଜଳରେଖା

ଋକ୍ଷ ନୀରସ ପୃଥିବୀ ହସଇ ଭୌତିକ ଅଭିମାନେ,

ବାଣିଜ୍ୟବାୟୁ ବନ୍ଦରେ ଦ୍ଵୀପେ ଦ୍ଵୀପେ

ତୋଳେ ନାହିଁ କେବେ ଶ୍ଳାଘ୍ୟ ଗୁଞ୍ଜରଣ

ତଥାପି ଜୀବନେ ସହାନୁଭୂତିର ସୁର

ନୂତନ ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରଥମ ସମାଜ ରଚେ,

ସେଇ ବେଦୁଇନ୍ ଦେଶେ

ଚାଲ ସହଚରୀ ରଚିବା ଆମରି ନୀଡ଼ ।

।୫।

ଉଷ୍ଟ୍ର ପାଳନ ଦ୍ରକ୍ଷାର ଆବାଦରେ

ଆମରି କୁଟୀରେ ସ୍ଵର୍ଗ ସୃଜିବା ରାଣି

ତାହାପରେ କେଉଁ ଶିଶିର ଶୀର୍ଣ୍ଣ ରାତେ

ବକ ପଙ୍‌କ୍ତିର ବିଧୂର କୂଜନେ ଧୀରେ

କମଳା ଲେମ୍ଵୁ ବନେ

ଆମରି କବର ନିଜ ହାତେ ଦେବା ସାଜି

ଲୟଲା ମଜ୍‌ନୁ ସମ,

ସେଇ ବେଦୁଇନ୍ ଦେଶେ ।

ହେ ଧୂସର ରାଜପଥ

।୧।

ପଥ !

ହେ ଧୂସର ରାଜପଥ !

ଅର୍ଦ୍ଧ ନିଶିଥେ ପୁନରପି ନିକି ଶୁଣ

ବୈତାଳିକର ଗାନ ।

ଦୂର ଦୂରାନ୍ତେ ମେଘର ଅନ୍ତରାଳେ

ଧୀରେ ଲୁଚିଗଲେ ଲଜ୍ଜିତ ଶଶିରେଖା,

ଶେଷ କପର୍ଦ୍ଦ ଜୁଆଖେଳେ କରି ଶେଷ

ପକେଟମାରୁ ସେ ସରାପୀ ଫେରିଲେ ଗୃହେ

(ଛିନ୍ନ ତାଳିର ବିଗଳିତ ସ୍ନେହେ ପରିହିତ

ଉପାନହ

ଘୋଷାରି ଘୋଷାରି କୁଣ୍ଠିତ ତାର ପଦ)

ମଦ୍ୟ ନିଶାରେ ଅଧାଭୁଲି ମୂଳପଦୁଁ

ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ପଦାବଳୀ ଗାଏ ଯଦି,

ଅର୍ଦ୍ଧ ନିଶିଥେ ପୁନରପି ତା’ କି ଶୁଣ

ହେ ଧୂସର ରାଜପଥ ।

।୨।

ଦୁଇ ଧାରେ ତୁମ ହର୍ମ୍ୟ ଚୁମଳ ନଭ

ତଳେ ଶ୍ଵାସରୋଧ କରେ ନର୍ଦ୍ଦମା ଜଳ

ତିମିର ଧ୍ଵନିତ ମଶକ ହିଂସ୍ର ଗାନେ ।

ପାଇଖାନା ତଳେ

ପ୍ରେତାତ୍ମା ସମ ତହିଁ

ପୁନରପି ହାତ ମୁଠାତଳେ ରଖି ଛୋରା

ଛପି ବସିଥିଲେ ମଣିଷ ଶିକାର ଲୋଭେ

କଣ୍ଠନାଳୀର ରତ୍କ ଲୋଲୁପୀ ସହରର

ଡକାୟତ

ନିଶ୍ଵାମ୍ବେ ତା ଯଉଁ ହତ୍ୟାର ସୁର

ବାଜିଉଠେ ତାହା ପୁନରପି ନିକି ଶୁଣ

ଅର୍ଦ୍ଧ ନିଶିଥେ ହେ ଧୂସର ରାଜପଥ ।

।୩।

ଆଉନିକି ଶୁଣ ହେ ଧୂସର ରାଜପଥ ।

ପଥର ପାର୍ଶ୍ଵେ ରୁଗ୍‌ଣ କୁକୁର ସମ

ପଙ୍ଗୁ ଭିଖାରୀ ନିଚେଷ୍ଟ ପଡ଼ିରହି

କ୍ଷୟକାଶେ ଯେବେ କାଶିଉଠେ ବାରବାର ।

ଆଉ ନିକି ଶୁଣହେ ଧୂସର ରାଜପଥ !

ବିଡ଼ିର ଗନ୍ଧେ ଧୂମାୟିତ କରି ବାୟୁ

ବାରାଙ୍ଗନାର ପୁର ଅଭିମୁଖେ

ତିମିରିତ ଗଳି ପଥେ

ଶୀର୍ଣ୍ଣ-ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଲମ୍ପଟ ଯାହା ଗାଏ !

ଶୁଣ ତୁମେ ସବୁ

ଜାଣେ ମୁହିଁ ରାଜପଥ !

।୪।

ସଭ୍ୟତା ଯାରେ ତଳକୁ ଦେଇଚି ଚାପି

ଲୋତକର ଦାବୀ ଦଳିଚି ଯୋତାର ତଳେ

ଅର୍ଦ୍ଧ ନିଶାରେ ସେଇ ବଂଚିତ ଦଳ

ହିଂସ୍ର ଗରବେ ତାଣ୍ତବେ ମାତିଉଠେ

ମଦ ଓ ମଣିଷ ମାଂସର ମହାଭୋଜେ ।

ଅପମାନ ଆଉ ଲାଂଛନା ଯାରେ ଦେଲା

କଣ୍ଟକମୟ ମୁକୁଟ ଲତାଇ ଶିରେ

ସେହି ଆଜି ଗାଏ ମୃତ୍ୟୁ ମାଫିକ୍

ହିଂସାର ମହାଗାନ ।

ରକ୍ତ ଲଳିତ ସେଇ ଗାନ ତୁମେ ଶୁଣ-

ଯୁଗ ଯୁଗ ଧରି ଆଦିମ ଯୁଗରୁ

ଛନ୍ଦବିହୀନ ସୁରେ ।

ଆହୁରି ବେଶୀ ବି ଶୁଣିବ ଆଗାମୀ ଯୁଗେ

ହେ ଧୂସର ରାଜପଥ !!

ଶୁଆ ସାରୀ

ସମୁଦ୍ରର ସ୍ଵାଦ

ସାଧବ ଝିଅର ଗୋଟିଏ କଥା

(ପୁଷ୍ପ ପାଇଁ)

ନୂତନ ଫସଲର ଅଭିନନ୍ଦନ

ରାତ୍ରି

ରାତ୍ରି ଆସେ

ଅୟୁତ ଯୁଗର ରାତ୍ରି

ଭଲଗା ନଦ ମୁହାଣର ଜମାଟ ଅନ୍ଧାରେ

ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ଟାଇଫୁନ୍

ଆଉ

ମିଶରର ପୀରାମିଡ଼ ଶିରେ

ଶୁକ୍ର ତାରାର

ନିଶଙ୍କ ଇଙ୍ଗିତ ।

ରାତ୍ରି ଆସେ ।

ଉପକୂଳେ ନିଉଜିଲାଣ୍ତର

ତିମିର ଶିକାରୀ ନାବିକ

ଫେରିଆସେ ।

ଗୁର୍ଖା ସିପାହୀର

ସଙ୍ଗୀନ୍ ଚୋଟ୍ ପରି

ଢ଼େଉର ଚାବୁକ୍

ନୌକା ମଙ୍ଗେ ବାଜେ ।

ଆଉ ଏକ ରାତ୍ରି

କଙ୍ଗୋର ଅସଭ୍ୟ ବର୍ବର ଆଦିମ ରାତ୍ରି

ଜଳଗର୍ତ୍ତ ପାଶେ

ତୃଷାର୍ତ ଗରିଲା

ଦୂରେ

ନର ଖାଦକ ଦଳର

ଉତ୍ସବ ଅଭିଯାନ,

ଲାଲ ମଶାଲର ସଙ୍କେତ,

ମଦ୍ୟ ଓ ମାଦଳ ।

ରାତ୍ରି ଆସେ ।

ଆଉ ରାତ୍ରି ଆସେ

ଏ ବସ୍ତର ଗଣିକା ଭବନେ

ଅସଂଖ୍ୟ ପଙ୍ଗପାଳର

ଅଗ୍ନି ସ୍ନାନ ଯୋଗ ।

ପିଚୁ ରାସ୍ତାପାଶେ

କ୍ଷୟକାଶ ପଙ୍ଗୁ ଭିକ୍ଷାଜୀବୀ ।

ଡଷ୍ଟବିନ୍ ।

ପାର୍ଶ୍ଵେ ଛୁଟିଚାଲେ,

ଐଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟର ମାୟା ପଦ୍ମେ ମଧୁଲୁବ୍‌ଧ ମଧୁ ମକ୍ଷିକାର

ହିଂସ୍ର କଳରବ ।

ବିଷ ତୀକ୍ଷ୍‌ଣ ସ୍ଵାର୍ଥବୋଧର

ବିକଟ ପରୀକ୍ଷା ।

ରାତ୍ରି ଆସେ ।

ରାତ୍ରି ଆସେ ଆଉମଧ୍ୟ

ମଧ୍ୟବିତ କୁଟୀରର କୋଣେ

କେରୋସିନୀ ପ୍ରଦୀପର

ପାଣ୍ତୁର ଆଲୋକେ

ଖାଦ୍ୟପ୍ରାଣ ଅଭାବର ଅନୁପୁଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗ ମେଲି ଦେଇ

ଗୃହିଣୀ ଚଳାଏ ତାର

ନିସଙ୍କୋଚ ତମିସ୍ର ବିଳାସ ।

ଭାବୀ ଯୁଗ

ପ୍ରଜନନ ଚାଲେ…….

ରାତ୍ରିଆସେ ।

ରାତ୍ରିଆସେ ।

ସ୍ଵପ୍ନ ଚାରିକା

।୧ସ୍ଵପ୍ନ।

ଆକାଶ ଦୋଳକେ ଦୋଳେ ସ୍ଵପ୍ନର ଇସାରା

ନୀଳ ସୀମନ୍ତକ ମଣି ପୁନର୍ବସୁ ତାରା

ନିଭିଆସେ ଧୀରେ

ସମାରୋହ ଅରଣ୍ୟର ସ୍ନେହଛାୟେ

ସାଗରର ପୁଷ୍ପବତୀ ତୀରେ ।

ଦୀପାଧାରେ ସଳିତାର ସମ

ଘୁମନ୍ତ ରାତ୍ରିର ଯାମ ନିଃଶେଷ ହୁଅଇ

କରି ଅତିକ୍ରମ

ଗୁଡ଼କଙ୍କ ନଦୀ ମୁହାଣରେ ପୁନ

ପୁରାତନୀ ପୃଥିବୀର ବିରହ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଲେଉଟାଏ

ରଥାଙ୍ଗ ମିଥୁନ ।

ଅବିଶ୍ରାନ୍ତ ଇଚ୍ଛୁକ ଏ ମନ

କାର ପ୍ରେମ ଦ୍ଵନ୍ଦ ଚାହେଁ ?.........

କେଉଁ ଦୂର ଶତାବ୍ଦୀର ପାରେ ରଚିଛି ଶୟନ

ଅପ ଦେବତାର ଶାପେ

ଗିରି ଗର୍ଭ ଗହ୍ଵର ବନ୍ଦିନୀ

ସେ ଯେ ଏକ ରାଜାର ନନ୍ଦିନୀ ।

ସର୍ପରେ ତା ବେଣୀ ବନ୍ଧା

ପୀନସ୍ତନା ପୃଥିଳ ଜଘନା

ମୁଦ୍ରିତ ନୟନ ପକ୍ଷେ ନିଶାଚରୀ କିଏ

କରେ ଦୁଷ୍ଟ ସ୍ଵପ୍ନର ରଚନା-

ତାର ପ୍ରେମେ ମନ ଅବାଂଛିତ !!

ରୋମାଞ୍ଚିତ ରାତ୍ରିର ମୁକୁଟେ

ପକ୍ଷୀରାଜ ଘୋଟକ ଖୁରାର

ଶବ୍ଦ ଶୁଣେଁ ।

ଶୁଣ ଶବ୍ଦ ଉଠେ !!

।୨ ଇଙ୍ଗିତ।

ତୁମେ ଆସିଥିଲ ରାତ୍ରିର ନୀଳ ଅୟନେ

ନିଦ ରଞ୍ଜିତ ଢୁଳୁ ଢୁଳୁ ଭୀରୁ ନୟନେ,

ପଡ଼ୁଥିଲା ଫିଟି କ୍ଷୀଣ କଟୀ ଛାଡ଼ି

ଯମୁନା କିନାରୀ ଆସ୍‌ମାନୀ ଶାଢ଼ୀ

ତୁମେ ଆସିଥିଲ ଅବହେଳି ହାୟ

ଶୀତ ରାତ୍ରିର ଶୟନେ

ଶୋଭନା ହାତର ଚୂଡ଼ି ନିକ୍ଵଣ ଶୁଭିଥିଲା

ବାୟୁ ଅଳସିତ ହୋଇଥିଲା

ତୁମରି ପଣତ ଗନ୍ଧେ

ମୋର କାମନା କାକଳୀ ଗାଇଥିଲା ଅଭିସାର ଲୀଳା

ଦୀପାୟିତ ନବ ଛନ୍ଦେ ।

ତୁମ ନଗ୍ନ ଦେହର ପରଶରେ

ଦେହମୟ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଥିଲା

ବନଚାରୀ ଚନ୍ଦ୍ରର ଗାଲ ପୋଛି

ଅରଣ୍ୟ ଧୀରେ ଲେଉଟାଇ ଯେବେ

ଶ୍ୟାମ ଅଂଚଳ ନେଇଥିଲା ।

ତୁମେତ ଫେରିନ ।

ମେଘ ଲାଂଛିତ ତାରାପରି

ନିଭିଲ ସହସା ଚିତ୍ତ ଚକିତ ଢେଉ ତଳେ ।

ଅନୁରାଧା !

ତୁମେ ପ୍ରାଣ ପଦ୍ମରେ ଥାପିତ ମୋ ଅବିରଳେ ।

।୩ ଚିହ୍ନ।

ନିଶାନ୍ତର ନୀଳ କଇଁ

ସରୋବର ସମାନ୍ତ ତନୁରେ

ସ୍ଵପ୍ନଭଙ୍ଗ ବ୍ୟଥା ଲେଖେ ପ୍ରିୟ !

କମନୀୟ

ପ୍ରଭାତର ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟବତୀ ଲଳିତ ଆଲୋକେ

ପ୍ରତିବାଦ ଜଣାଏ ସେ

ଅଭିଶାପ ନାହିଁ ଆଉ ଦିଅ ।

ତୁରଙ୍ଗ ମୋ ଶ୍ରାନ୍ତ ଅତି,

ଅକ୍ଷମ ମୋ କରତଳୁ ଖସେ

ବଲଗା ରଜ୍‌ଜୁ ।

କାଳନେମୀ ନିଷେଧିତ କକ୍ଷୁ

ଖଣ୍ତିତ ମାୟାମସ୍ତକ ହଠାତ୍ ହସେ

ସେକି ହସ !

ହଠାତ୍ ହସ ଉଠେ ।

କାନ୍ଦେ ଦୂରେ ରାଣୀମାତା

ସାଙ୍କେତିକ ତୁଳସୀ ମଉଳେ

ସପନ ଚାରିକା ଦୂତୀ କାହିଁ ?

କାହିଁ ରାଜାର ଦୁଲାଳ ?

ଅଗ୍ନି ବ୍ୟୂହ ରଚା ଦୂରେ

ଅଗନାଗ୍ନି ଅରଣ୍ୟର କୂଳେ ।

ସ୍ଵପ୍ନ ଭାଜେ ।

ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣ ମୃଗ ହଜେ ସଂଧାନରୁ

ଧାଏଁ ଦୂରତର;

ଅବ୍ୟର୍ଥ ଲକ୍ଷ୍ୟ ମୁଁ ମାଗେଁ

ମାଗେଁ ପ୍ରଭୁ ! ମନ ଭେଦୀ ଶର !!

ମେଘ ସଂଚାର

ନବ ଆଷାଢ଼ର ହେ ନୀଳିମ ସ୍ତୂପ ମେଘ !

ମାଟିର ମଳିନ ରଙ୍ଗେ ଗୋଳାଇ ପୀତାଭ ଆକାଶ ଛାୟା

ଶୂନ୍ୟ ଫସଲ ନୀଳ କିଆରୀର ଧାରେ

ଅଲିଭ ଓ ତୁଁ ତ ବନର ସୀମାନା ପାରେ

ଆଜି ଆସିଛକି ଦିଗନ୍ତେ ମେଲି ତୁମରି ଉତ୍ତରୀୟ

ପ୍ରିୟ,

ହେ ନୀଳିମ ସ୍ତୂପ ମେଘ !

ଶସ୍ୟହୀନ ଏ କଙ୍କରଭୂମି । କୁଶ କଣ୍ଟକ ପଥେ

ତୃଷିତ କଂଠ ଯାଯାବର ମୁହିଁ ଫେରେଁ

ରୁଦ୍ଧ କପାଟ ପାନଶାଳା ଦ୍ଵାରେ ଦ୍ଵାରେ ।

ଆଦିମ ଅବ୍ଦୁ ତୁମରି ପ୍ରେମରେ ମୁହିଁ ଏକ ଜାତିସୁର

ଭୁଲିପାରିନି ତ ସଜୀବ ସ୍ଵପ୍ନ ଜାଲ ।

ତୁମେତ ଦେଖିଛ ସିପ୍ରାର ତଟେ

ନୀଳ ମେଘଭୁରୁ ବାସବଦତ୍ତା ସାଥେ

କେତେ ରୋମାଂଚ

ଉଗ୍ର ମଧୁର ଅଳସ ଆଲିଂଗନ

ନାରଙ୍ଗ ନଭ, ଚପଳା ଆଲୋକେ ପରସ୍ପରର ହାସ,

ସ୍ଖଳିତ ବସନା ପ୍ରଗଳ୍‌ଭା ପ୍ରିୟା ଦେହ

ପ୍ରିୟ !

ହେ ନୀଳିମ ସ୍ତୂପ ମେଘ !

ଆଜି ନାହିଁ ପାଶେ ଅବଗୁଣ୍ଠିତା ପ୍ରିୟା

ହରିତ ଗୋଲାପ ନାହିଁ ଫୁଟେ ବନେ ବନେ

ଆନର ଶୟନେ ଅଭିସାରିକାର ଅଙ୍ଗବସନ ଖସେ…!!

ଆଜି ମୋର ଏଇ ରକ୍ତ ଲୋହିତ ଦିନ

ଝଡର ଲଗ୍ନ: ପୃଥିବୀ ଅର୍ବାଚୀନ :

ଚିରାୟୁଷ୍ମତୀ ନଦୀର ଶଯ୍ୟା ବାଲୁଚରେ ଆଜି ଲୀନ

ଯାଯାବର ମୁହିଁ ବୁଲେ ।

ବୈଦେହୀ ମନେ ନୀଳ ବହ୍ନିର ସମ

ଜଳଇ ତୃଷାର ଦୀପ୍ତି ମରଣଭୀତା ।

ରାତ୍ରି ମୂଦୁଳ ତୀରେ

ସମାପ୍ତି ତାର ଅଛି କିବା ତୁମେ କହ ।

ପ୍ରିୟ !

ହେ ନୀଳିମ ସ୍ତୂପ ମେଘ ।

ନିର୍ବାସିତ ମୋ ମନ ମନ୍ଦିର ତଳେ

ନୂତନ କାମନା ଚଳିଷ୍ଣୁ ଶିଖା ତୋଳେ

ଧୂମ ଧୂସର ସ୍ତବ୍‌ଧ ବେଦନା ଘାତେ ।

ଏଇ ସଂବାଦ ନିଅ ତୁମେ ଆଜି ତୁମରି ପକ୍ଷପୁଟେ

ବ୍ୟଭିଚାରିଣୀ ସେ ସୈରିନ୍ଧ୍ରୀ ବାତାୟନେ,

ବାମକରେ ଆଜି ତୋଳି ମୁଁ ପିଇବି ଫେନମିଶ୍ରିତ ସୁରା

ରକ୍ତ ଗୋଲାପ ନେବି ଦକ୍ଷିଣ କରେ

ତାହାପରେ ସେଇ ପାନ ପାତ୍ରରେ ନିକ୍ଷେପ କରି ଦୂରେ

ଗୋଲାପ ଗନ୍ଧ ଦଳିବି ଚରଣ ତଳେ ।

ଏଇ ଚାଲବାଜ ଶ୍ଵାପଦ ସଂଘ ବୈଷ୍ଣବୀ ଆଖଡ଼ାରେ

ନବ ମେଘଦୂତ ରଚନା ହୁଏକି କହ

ପ୍ରିୟ !

ହେ ନୀଳିମ ସ୍ତୂପ ମେଘ ।

ତୁମେ ଆଣ ଝଡ଼ ଦଗ୍‌ଧ ବନର ଶିରେ

ମୃତ ବନ୍ଦର ଏକାନ୍ତ ସୀମାନାରେ

ଧୂମପିଙ୍ଗଳ ସର୍ପିଳ ଆକାଶରେ,

ଝଡ଼ର ରୋଳେ ମୁଁ ଦେବି ଆଜି କରତାଳି

ବଜାଅ ବଜ୍ରଭେରୀ

ଉଡ଼ାଅ ତୁମରି ଧୂଳି ରଙ୍ଗୀନ ବିଜୁଳି ଉତ୍ତରୀୟ

ପ୍ରିୟ ।

ହେ ନୀଳିମ ସ୍ତୂପ ମେଘ ।

Binod Chandra Naik is incorrigibly a romantic. He is inces’cently experimenting on verse pattern.

(Current Indian Literature)